संयुक्त राष्ट्र संघाची स्थापना आणि जागतिक शांततेचा संकल्प-3-🌍🤝

[Atul Kaviraje]

The Founding of the United Nations (1947): On November 25, 1947, the first session of the United Nations General Assembly took place in Paris, France, after its establishment in 1945.

संयुक्त राष्ट्र संघाची स्थापना (1947): 25 नोव्हेंबर 1947 रोजी, 1945 मध्ये स्थापना झाल्यानंतर पॅरिस, फ्रान्समध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेचे पहिले सत्र झाले.

संयुक्त राष्ट्र संघाची स्थापना आणि जागतिक शांततेचा संकल्प (इ.स. १९४७)-

६. संघाचे प्रमुख घटक आणि रचना ⚙️

संयुक्त राष्ट्र संघात सहा मुख्य अंग (Principal Organs) आहेत:

अ. महासभा (General Assembly): सर्व सदस्य राष्ट्रे, प्रत्येकाला एक मत. धोरणे निश्चित करणारी मुख्य संस्था.

ब. सुरक्षा परिषद (Security Council): शांतता आणि सुरक्षा राखण्याची जबाबदारी. ५ स्थायी सदस्य आणि १० अस्थायी सदस्य.

क. सचिवालय (Secretariat): दैनंदिन कामकाज पाहणारी संस्था.

ड. आंतरराष्ट्रीय न्यायालय (ICJ): आंतरराष्ट्रीय कायद्यानुसार राष्ट्रा-राष्ट्रांमधील कायदेशीर वाद सोडवते. (प्रतीक: ⚖️)

७. सुरक्षा परिषदेचे विशेष कार्य (Veto Power) 🛡�

अ. आंतरराष्ट्रीय शांतता: सुरक्षा परिषद आंतरराष्ट्रीय शांतता आणि सुरक्षा कायम ठेवण्यासाठी उपाययोजना करते.
ब. नकाराधिकार (Veto Power): अमेरिका, रशिया, चीन, फ्रान्स आणि ब्रिटन या ५ स्थायी सदस्यांना कोणताही महत्त्वाचा ठराव (Resolution) रोखण्याचा नकाराधिकार आहे. या नकाराधिकारामुळे अनेक वेळा महत्त्वाचे निर्णय अडकून पडतात, ज्यामुळे संघाच्या परिणामकारकतेवर टीका होते.

८. शांतता आणि सहकार्यातील भूमिका (उदाहरणासहित) 🗺�

अ. शांतता रक्षक दल (Peacekeeping): जगातील संघर्षग्रस्त भागांमध्ये शांती आणि स्थैर्य राखण्यासाठी शांतता रक्षक दल पाठवणे. उदाहरण: काश्मीर, सायप्रस, कांगो.
ब. जागतिक आरोग्य संघटना (WHO): आरोग्य सेवा सुधारणे, रोगांचा प्रसार रोखणे. उदाहरण: पोलिओ निर्मूलन मोहीम.
क. विकास कार्य (UNDP/UNICEF): गरीब राष्ट्रांमध्ये शिक्षण, आरोग्य आणि आर्थिक विकास यासाठी मदत करणे. उदाहरण: आपत्कालीन परिस्थितीत मदत (उदा. भूकंप, पूर).

९. आव्हाने, टीका आणि मर्यादा ⚠️

अ. महासत्तांचे राजकारण: सुरक्षा परिषदेतील स्थायी सदस्यांचे स्वार्थ आणि नकाराधिकार यामुळे जागतिक प्रश्नांवर एकमत होणे अनेकदा कठीण होते.
ब. निधीचे प्रश्न: अनेक सदस्य राष्ट्रे आपला वाटा वेळेवर देत नसल्याने संघाच्या कार्यावर आर्थिक परिणाम होतो.
क. कार्यक्षमतेवर प्रश्न: अनेक देशांत सुरू असलेले दीर्घकाळचे संघर्ष (उदा. युक्रेन-रशिया युद्ध) रोखण्यात संयुक्त राष्ट्र संघाला पूर्ण यश आलेले नाही, अशी टीका केली जाते.

१०. निष्कर्ष आणि समरोप: भविष्याची दिशा 🚀

अ. जागतिक एकीकरणाचे प्रतीक: संयुक्त राष्ट्र संघाने ७० वर्षांहून अधिक काळ जगाला एकाच व्यासपीठावर आणले आहे, जिथे संवाद, चर्चा आणि सहकार्याच्या माध्यमातून वाद सोडवले जातात.
ब. शाश्वत विकासाचे लक्ष्य (SDGs): २१ व्या शतकात संघाने दारिद्र्य निर्मूलन, हवामान बदल, आणि पर्यावरणाचे संरक्षण यांसारख्या १७ शाश्वत विकासाच्या लक्ष्यांवर (Sustainable Development Goals) काम सुरू केले आहे.
क. भविष्यातील सज्जता: जरी या संस्थेवर अनेक टीका होत असल्या तरी, जगातील सर्वात मोठी आंतरराष्ट्रीय संस्था म्हणून तिचे महत्त्व आजही अपरंपार आहे. मानवता आणि शांततेच्या मूल्यांवर विश्वास ठेवून जगाला प्रगतीच्या मार्गावर नेण्याचे कार्य अविरत सुरू आहे.

Emoji सारांश (Emoji Saransh):
द्वितीय महायुद्ध 💥 संपले. शांततेसाठी UN 🕊� स्थापन झाले (१९४५). पहिले सत्र लंडन 🇬🇧 मध्ये (१९४६). १९४७ मध्ये पॅलेस्टाईन फाळणीचा 🇮🇱🇵🇸 महत्त्वाचा ठराव. नंतर १९४८ मध्ये मानवी हक्कांचा ✋ जाहीरनामा पॅरिस 🇫🇷 मधून घोषित झाला. जागतिक सहकार्य, न्याय ⚖️ आणि भविष्यातील विकास लक्ष्ये (SDGs) 🎯 हेच संयुक्त राष्ट्र संघाचे मुख्य ध्येय आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-25.11.2025-मंगळवार.
===========================================