इलेक्ट्रिक खुर्चीचा पहिला प्रयोग (1888):विजेची खुर्ची: मानवी क्रूरतेचे माप 🪑⚡✨⚖

[Atul Kaviraje]

The First Demonstration of the Electric Chair (1888): On November 28, 1888, the first demonstration of the electric chair was held at the Auburn Prison in New York. It was an attempt to find a more humane method of execution.

इलेक्ट्रिक खुर्चीचा पहिला प्रयोग (1888): 28 नोव्हेंबर 1888 रोजी, न्यू यॉर्कमधील ऑबर्न कारागृहात इलेक्ट्रिक खुर्चीचा पहिला प्रयोग केला गेला. याचा उद्देश फाशीच्या पद्धतीपेक्षा अधिक मानवतेच्या दृष्टिकोनातून एक नवा कार्यपद्धती शोधणे होता.

विवादास्पद 'मानवतेचा' प्रयोग: इलेक्ट्रिक खुर्चीचा जन्म-

दीर्घ मराठी कविता (Long Marathi Poem)

शीर्षक: विजेची खुर्ची: मानवी क्रूरतेचे माप 🪑⚡

१. पहिले कडवे (Stanza 1) - जुनी पद्धत
अठराशे अठ्ठ्याऐंशी, नोव्हेंबरचा अठ्ठावीस,
⛓️ फाशीची ती दोरी, मानवाला देई त्रास.
वेदनांचे ते दृश्य, अमानुष फार होते,
💔 म्हणून मानवतेचा, शोध चालू होते.

अर्थ (Meaning):
२८ नोव्हेंबर १८८८ रोजी, फाशीची क्रूर पद्धत बदलून अधिक मानवतावादी मार्ग शोधण्याचा प्रयत्न सुरू होता.

२. दुसरे कडवे (Stanza 2) - ऑबर्नचे कारागृह
ऑबर्नच्या कारागृहात, झाली ती सुरुवात,
⚡ विजेच्या खुर्चीचा, पहिला तो पात.
मानवतेचा दावा, तंत्रज्ञानाचे वळण,
💡 मृत्युदंडावर झाले, विज्ञानाचे आक्रमण.

अर्थ (Meaning):
न्यू यॉर्कच्या ऑबर्न कारागृहात इलेक्ट्रिक खुर्चीचा पहिला प्रयोग झाला. तंत्रज्ञानाच्या मदतीने मृत्युदंड 'मानवतावादी' करण्याचा प्रयत्न होता.

३. तिसरे कडवे (Stanza 3) - करंट्सचे युद्ध
एडीसन आणि वेस्टिंगहाऊस, व्यापारी ती चढाओढ,
📢 एसी करंटला देण्यासाठी, विनाशाचा पवाड.
खुर्चीला दिले नाव, विजेच्या झटक्याचे,
🔥 व्यापारी स्पर्धेचे ते दृश्य, नवे ते प्रकाराचे.

अर्थ (Meaning):
थॉमस एडीसन आणि जॉर्ज वेस्टिंगहाऊस यांच्यातील व्यावसायिक स्पर्धेमुळे या खुर्चीचा प्रचार झाला, जेणेकरून AC करंट धोकादायक आहे, हे सिद्ध करता येईल.

४. चौथे कडवे (Stanza 4) - क्रूरतेचा परिणाम
केमलरवर झाला, पहिला मानवी तो प्रयोग,
😭 पण झाले दोनदा, विजेचे ते उपयोग.
'मानवता' दूर झाली, आली क्रूरता पुन्हा,
💔 मृत्यूची ती पद्धत, झाली वेदनांनी गुन्हा.

अर्थ (Meaning):
पहिला मानवी प्रयोग (विल्यम केमलरवर) अयशस्वी झाला आणि तो अत्यंत क्रूर ठरला, ज्यामुळे खुर्चीचा 'मानवतावादी' दावा फोल ठरला.

५. पाचवे कडवे (Stanza 5) - नैतिक प्रश्न
शरीराचे झाले, कळकट ते भांडार,
⚖️ न्याय आणि नीतीवर, उठला तेव्हा प्रहार.
क्रूरता आणि सामान्यतेची, सीमा ती तुटली,
💬 मृत्युदंडाच्या वादाची, गाठ घट्ट बसली.

अर्थ (Meaning):
या घटनेमुळे न्याय आणि नीतीच्या सीमांवर प्रश्न उभे राहिले आणि मृत्युदंडाच्या नैतिकतेवर वाद सुरू झाला.

६. सहावे कडवे (Stanza 6) - कायदेशीर संघर्ष
कायद्याच्या दारात, चालले ते युद्ध,
📜 क्रूर आणि असामान्य दंडाचा विरोध तो सिद्ध.
इलेक्ट्रिक खुर्चीचा, काळ संपणार होता,
🔚 तंत्रज्ञानाचे आयुष्य, कमी ठरले होता.

अर्थ (Meaning):
या पद्धतीला कोर्टात 'क्रूर आणि असामान्य' म्हणून आव्हान देण्यात आले. यानंतर हळूहळू या पद्धतीचा वापर कमी होत गेला.

७. सातवे कडवे (Stanza 7) - चिरंजीव वाद
विजेची ती खुर्ची, आजही प्रतीक झाली,
💔 मानवी अधिकार आणि दंडात, भेद ती साधली.
२८ नोव्हेंबरचे हे, स्मरण राहो नित्य,
🙏 मानवतेच्या मुल्यांवर, होवो सदैव कृत्य.

अर्थ (Meaning):
इलेक्ट्रिक खुर्ची आजही मृत्युदंडाच्या क्रूरतेचे प्रतीक आहे. २८ नोव्हेंबरचे स्मरण करून आपण मानवतेच्या मूल्यांचे जतन करूया.

निष्कर्ष आणि समारोप (Conclusion and Summary)

२८ नोव्हेंबर १८८८ रोजी न्यू यॉर्कमधील ऑबर्न कारागृहात इलेक्ट्रिक खुर्चीचा झालेला पहिला प्रयोग, हा मृत्युदंडाच्या पद्धतीला 'मानवतेचा' मुलामा देण्याचा एक अपूर्ण प्रयत्न होता. थॉमस एडीसन आणि जॉर्ज वेस्टिंगहाऊस यांच्यातील व्यावसायिक लढाईतून जन्मलेली ही पद्धत लवकरच क्रूर आणि अमानुष म्हणून ओळखली जाऊ लागली. पहिला मानवी वापर अत्यंत भयानक ठरल्यामुळे, या खुर्चीने 'मानवतावादी' उद्देशाला तडा दिला.
२८ नोव्हेंबर १८८८ हा दिवस केवळ एका तांत्रिक प्रयोगाची नव्हे, तर न्यायिक व्यवस्थेतील क्रूरता कमी करण्याच्या मानवी प्रयत्नाची आणि त्या प्रयत्नातील नैतिक अपयशाची आठवण करून देतो. ही घटना आजही मृत्युदंड आणि मानव अधिकारांवरील वादाचे केंद्रस्थान आहे. ✨⚖️

--अतुल परब
--दिनांक-28.11.2025-शुक्रवार.
===========================================