⚔️ ऑस्टर्लिट्झची लढाई (1805): तीन सम्राटांचा निर्णायक संघर्ष 👑-5-🇫🇷👑🧠

[Atul Kaviraje]

ऑस्टर्लिट्झची लढाई (Battle of Austerlitz - १८०५) : तीन सम्राटांच्या संघर्षाची गाथा

📅 तारीख: ३० नोव्हेंबर १८०५-

५.३ प्रेटझेन टेकडीचा ताबा:
नेपोलियनने जनरल सूल (Soult) याच्या नेतृत्वाखालील सैन्यासह प्रेटझेन टेकडीवर अनपेक्षित आणि निर्णायक हल्ला केला. हा हल्ला इतका जबरदस्त होता की, महासंघाच्या सैन्याची फळी तुटली.

५.४ पळवाट आणि गोठलेले तलाव (Retreat and Frozen Ponds):
पराभूत झालेले रशियन सैन्य पळ काढताना गोठलेल्या साचान (Satschan) तलावांवरून (Ponds) पळू लागले. नेपोलियनच्या तोफखात्याने (Artillery) बर्फावर गोळीबार केला, ज्यामुळे हजारो सैनिक पाण्यात बुडाले (हा ऐतिहासिक वादग्रस्त मुद्दा आहे, पण लोकमान्य आहे).

६. लढाईचे परिणाम आणि आकडेवारी (Results and Statistics)

६.१ फ्रेंच विजय (French Victory):
हा नेपोलियनचा सर्वात मोठा आणि निर्णायक विजय ठरला.

६.२ नुकसान:

फ्रेंच: सुमारे १,३०० मृत, ७,००० जखमी. (एकूण: ८,३००)

महासंघ (रशिया/ऑस्ट्रिया): सुमारे १५,००० मृत/जखमी, १२,००० कैदी, १८० तोफा गमावल्या. (एकूण: २७,०००+)

विश्लेषण:
या लढाईने नेपोलियनचे लष्करी बुद्धिमत्ता आणि 'ग्रँड आर्मी'चे (Grande Armée) सामर्थ्य सिद्ध केले.

७. ऐतिहासिक महत्त्व आणि दूरगामी परिणाम (Historical Significance)

७.१ तिसऱ्या महासंघाचा अंत:
या पराभवानंतर तिसरा महासंघ पूर्णपणे संपुष्टात आला.

७.२ प्रेसबर्गचा तह (Treaty of Pressburg):
२६ डिसेंबर १८०५ रोजी ऑस्ट्रियाला अपमानास्पद तहावर स्वाक्षरी करावी लागली. ऑस्ट्रियाला मोठा प्रदेश आणि पैसे गमवावे लागले.

७.३ पवित्र रोमन साम्राज्याचा अंत (End of the Holy Roman Empire):
नेपोलियनने जर्मन राज्यांवर आपला प्रभाव वाढवून १८०६ मध्ये 'र्हाईन संघ' (Confederation of the Rhine) स्थापन केला, ज्यामुळे जवळजवळ एक हजार वर्षांचे 'पवित्र रोमन साम्राज्य' (Holy Roman Empire) संपुष्टात आले.

७.४ नेपोलियनची 'सर्वोच्चता':
या विजयामुळे नेपोलियन बोनापार्ट युरोपमधील सर्वात शक्तिशाली शासक (Supreme Ruler) बनला.

८. विविध दृष्टिकोनातून विवेचन (Analysis from Different Perspectives)

८.१ लष्करी दृष्टिकोन:
नेपोलियनने आपल्या सैन्याच्या प्रत्येक तुकडीचा अचूक वापर केला. हवामान, भूगोल आणि शत्रूच्या मानसिकतेचा (Psychology) अभ्यास करून त्याने 'सर्वोत्तम' लढाई लढली.

८.२ राजकीय दृष्टिकोन:
या लढाईने सिद्ध केले की, युरोपियन राजेशाही (Monarchy) फ्रान्सच्या क्रांतिकारी विचारांवर आणि लष्करी सामर्थ्यावर विजय मिळवू शकत नाही.

८.३ नेतृत्वाचे महत्त्व (Importance of Leadership):
झार अलेक्झांडरच्या (Tsar Alexander) अतिआत्मविश्वास आणि तरुण नेतृत्वाचा फायदा नेपोलियनने घेतला.

९. मुख्य मुद्दे (Key Highlights)

दिनांक: २ डिसेंबर १८०५ (लढाई), ३० नोव्हेंबरच्या संदर्भासह.

स्थळ: ऑस्टर्लिट्झ, मोराव्हिया (सध्याचा चेक रिपब्लिक).

विजेता: नेपोलियन बोनापार्ट (फ्रान्स).

निकष: उत्कृष्ट रणनीती आणि नेतृत्वाचा विजय.

परिणाम: तिसरा महासंघ संपुष्टात, प्रेसबर्गचा तह, पवित्र रोमन साम्राज्याचा अंत.

१०. निष्कर्ष आणि समारोप (Conclusion)

ऑस्टर्लिट्झची लढाई ही नेपोलियनच्या लष्करी बुद्धिमत्तेचा कळस (Climax) होती. हा विजय केवळ फ्रान्सच्या सैन्याचा नव्हता, तर नेपोलियनच्या एकाधिकारशाहीचा (Autocracy) आणि आधुनिक युद्धनीतीचा होता. ३० नोव्हेंबर १८०५ च्या आसपासची ही घटना युरोपाच्या इतिहासाला कलाटणी देणारी ठरली, जिथे एकाच वेळी तीन सम्राटांचे भाग्य एकाच युद्धभूमीवर निश्चित झाले. १८०५ हे वर्ष नेपोलियनच्या यशाचे सुवर्ण पान ठरले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.11.2025-रविवार.
===========================================