१ डिसेंबर १९६९ – पहिला यशस्वी मानवी अवयव प्रत्यारोपण:-1-

[Atul Kaviraje]

1969 – The First Successful Human Organ Transplant: The first successful human organ transplant took place when Dr. Joseph Murray and his team performed a kidney transplant between identical twins. This groundbreaking procedure marked a significant advancement in medical science.

Marathi Translation: १ डिसेंबर १९६९ – पहिला यशस्वी मानवी अवयव प्रत्यारोपण:-

डॉ. जोसेफ मरे आणि त्यांच्या टीमने समान जुळवलेल्या जुळ्या भावांमध्ये मूत्रपिंडाचा प्रत्यारोपण केल्याने पहिलं यशस्वी मानवी अवयव प्रत्यारोपण पूर्ण झाले. या क्रांतिकारक प्रक्रियेमुळे वैद्यकीय विज्ञानामध्ये महत्त्वपूर्ण प्रगती झाली.

ऐतिहासिक वैद्यकीय क्रांती: पहिले यशस्वी मानवी अवयव प्रत्यारोपण (First Successful Human Organ Transplant)

१. परिचय: एका नव्या युगाचा आरंभ (Introduction: The Dawn of a New Era) 🚀

मानवी अवयव प्रत्यारोपणाच्या इतिहासातील सर्वात महत्त्वाचा आणि क्रांतिकारक क्षण म्हणजे पहिले यशस्वी मूत्रपिंड प्रत्यारोपण. २३ डिसेंबर १९५४ रोजी, अमेरिकेतील बोस्टन येथील पीटर बेंट ब्रिघम हॉस्पिटलमध्ये (आताचे ब्रिघम अँड वुमेन्स हॉस्पिटल) डॉ. जोसेफ मरे (Dr. Joseph Murray) यांच्या नेतृत्वाखालील वैद्यकीय चमूने हे अतुलनीय कार्य सिद्ध केले. या शस्त्रक्रियेत जुळ्या भावांमध्ये मूत्रपिंडाचे यशस्वी प्रत्यारोपण करण्यात आले. ही घटना वैद्यकीय विज्ञानासाठी 'प्रारंभ बिंदू' ठरली, ज्यामुळे लाखो लोकांना जीवदान मिळवण्याचा मार्ग खुला झाला. या लेखातून आपण या ऐतिहासिक घटनेचा सखोल अभ्यास आणि विश्लेषण करणार आहोत.

२. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी आणि आव्हान (Historical Background and Challenge) ⏳

२.१. प्राचीन संकल्पना आणि अपयश

प्रत्यारोपणाची संकल्पना खूप जुनी असली तरी, २० व्या शतकाच्या मध्यापर्यंत 'अवयव नाकारणे' (Organ Rejection) हे एक मोठे वैद्यकीय आव्हान होते. शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती (Immune System) परका अवयव ओळखते आणि त्यावर हल्ला करून तो निकामी करते.

२.२. अपयशी प्रयोग

यापूर्वी करण्यात आलेले मानवी प्रत्यारोपण प्रयोग काही दिवस किंवा आठवड्यांहून अधिक काळ टिकले नाहीत, कारण त्या अवयवांना शरीराने लगेच नाकारले. मानवी शरीराच्या या 'प्रतिकारशक्तीच्या भिंती'ला भेदणे हेच मुख्य उद्दिष्ट होते.

३. डॉ. जोसेफ मरे आणि त्यांचे दूरदृष्टीचे नेतृत्व (Dr. Joseph Murray's Visionary Leadership) 👨�⚕️

३.१. प्रमुख शस्त्रक्रिया तज्ज्ञ

डॉ. जोसेफ मरे हे एक निष्णात प्लास्टिक आणि जनरल सर्जन होते, ज्यांनी अनेक वर्षांपासून प्रत्यारोपण तंत्रांवर संशोधन केले होते.

३.२. चमू आणि केंद्र

त्यांच्या चमूमध्ये प्रमुख नेफ्रोलॉजिस्ट (मूत्रपिंड विशेषज्ञ) डॉ. जॉन पी. मेरिल (Dr. John P. Merrill) यांचा समावेश होता. हे सर्व संशोधन पीटर बेंट ब्रिघम हॉस्पिटलमध्ये झाले, जे या क्षेत्रातील प्रगत केंद्र होते.

४. जुळ्या भावांचे ऐतिहासिक प्रकरण (The Historical Case of the Twins) 👥

४.१. रुग्ण (प्राप्तकर्ता): रिचर्ड हेरिक (Richard Herrick)

२४ वर्षीय रिचर्ड हेरिक हे गंभीर किडनीच्या आजाराने ग्रस्त होते आणि त्यांच्याकडे डायलिसिससारखे पर्याय उपलब्ध नव्हते. ते मृत्यूच्या दारात होते.

४.२. देणगीदार: रोनाल्ड हेरिक (Ronald Herrick)

रिचर्डचा जुळा भाऊ रोनाल्ड हेरिक हा पूर्णपणे निरोगी होता. ते दोघे 'समान जुळे' (Identical Twins) असल्याने त्यांची जनुकीय संरचना (Genetic Makeup) १००% जुळत होती.

४.३. यशाची गुरुकिल्ली

या जनुकीय जुळण्यामुळे, रोनाल्डचे मूत्रपिंड रिचर्डच्या शरीरासाठी 'परके' नव्हते. यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती त्याला नाकारणार नाही, हे वैज्ञानिक तत्त्व या शस्त्रक्रियेमागे होते.

५. 'ऑपरेशन युलेटाइड': प्रत्यारोपण प्रक्रिया (Operation Yuletide: The Procedure) 🔪

५.१. दुहेरी शस्त्रक्रिया

यामध्ये दोन स्वतंत्र शस्त्रक्रियांचा समावेश होता: पहिली रोनाल्डकडून मूत्रपिंड काढण्याची (Donor Nephrectomy) आणि दुसरी रिचर्डच्या ओटीपोटात प्रत्यारोपित करण्याची (Recipient Transplant).

५.२. मूत्रपिंडाचे स्थान

प्रत्यारोपित मूत्रपिंड रिचर्डच्या शरीरात मांडीच्या जवळ, ओटीपोटाच्या खालच्या भागात ठेवण्यात आले. याठिकाणी रक्तवाहिन्या आणि मूत्रनलिका (Ureter) जोडण्याचे काम अत्यंत काळजीपूर्वक करण्यात आले.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-01.12.2025-सोमवार. 
===========================================