५ डिसेंबर १९५५ – मोंटगोमेरी बस बहिष्कार सुरू झाला:-1-

[Atul Kaviraje]

1955 – The Montgomery Bus Boycott Begins: The Montgomery Bus Boycott started after Rosa Parks, an African American woman, was arrested for refusing to give up her seat to a white passenger, becoming a pivotal moment in the Civil Rights Movement.

Marathi Translation: ५ डिसेंबर १९५५ – मोंटगोमेरी बस बहिष्कार सुरू झाला:-

रोसा पार्क्स, एक आफ्रिकन अमेरिकन महिलेला बसमध्ये श्वेत प्रवाशाला स्थान देण्यास नकार दिल्यामुळे अटक झाली, ज्यामुळे नागरी हक्क चळवळीतील एक महत्त्वाचा टप्पा गाठला.

⭐ ५ डिसेंबर १९५५ – मोंटगोमेरी बस बहिष्कार (Montgomery Bus Boycott): नागरी हक्क चळवळीतील एक ऐतिहासिक ठिणगी ✊🏽
परिचय (Introduction)

५ डिसेंबर १९५५, हा अमेरिकेच्या (USA) नागरी हक्क चळवळीच्या (Civil Rights Movement) इतिहासातील एक अत्यंत महत्त्वाचा दिवस म्हणून ओळखला जातो. या दिवशी अलाबामा राज्यातील मोंटगोमेरी (Montgomery, Alabama) शहरात आफ्रिकन अमेरिकन लोकांनी सार्वजनिक बसमधून प्रवास करण्यावर एक वर्षापेक्षा जास्त काळ बहिष्कार (Boycott) टाकण्याची सुरुवात केली. एका साध्या दिसणाऱ्या घटनेने — रोसा पार्क्स (Rosa Parks) नावाच्या महिलेने बसमध्ये एका श्वेत (White) प्रवाशाला आपली जागा देण्यास नकार देणे — या प्रचंड मोठ्या आणि ऐतिहासिक आंदोलनाची ठिणगी टाकली. हा बहिष्कार केवळ बसमधील वंशभेदी (Racial Segregation) धोरणाविरुद्ध नव्हता, तर अमेरिकेत शतकानुशतके चालत आलेल्या वंशिक भेदभावा आणि अन्यायाविरुद्ध तो एक प्रखर आणि शांततापूर्ण निषेध होता.

१. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी आणि संदर्भ (Historical Background and Context) 📜
१.१ जिम क्रो कायदे (Jim Crow Laws):

उल्लेख: १९व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि २०व्या शतकाच्या पूर्वार्धात अमेरिकेच्या दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये वंशभेदाचे कायदे (Segregation Laws) लागू होते, ज्यांना 'जिम क्रो कायदे' म्हटले जाई.
परिणाम: या कायद्यांमुळे सार्वजनिक ठिकाणी, शाळांमध्ये, रुग्णालयांमध्ये आणि वाहतूक व्यवस्थेत श्वेत आणि कृष्णवर्णीय लोकांसाठी वेगवेगळ्या सोयी ("Separate but Equal") होत्या, ज्या प्रत्यक्षात अत्यंत असमान होत्या.

१.२ बसमधील भेदभावाचे नियम (Bus Segregation Rules):

मोंटगोमेरीच्या बसमध्ये वंशभेदाचे नियम कठोर होते:

बसचे पुढील भाग (Front seats) केवळ श्वेत लोकांसाठी आरक्षित होते.

मागील भाग (Back seats) कृष्णवर्णीय लोकांसाठी होते.

जर श्वेत लोकांसाठी असलेल्या जागा भरल्या, तर बसमधील कोणत्याही कृष्णवर्णीय व्यक्तीला आपली जागा सोडून उभे राहावे लागत असे, जेणेकरून श्वेत प्रवाशाला बसता येईल.

२. रोसा पार्क्स आणि ती निर्णायक घटना (Rosa Parks and the Pivotal Event) 🛑
२.१ रोसा पार्क्स कोण होत्या? (Who was Rosa Parks?)

परिचय: रोसा पार्क्स (जन्म: ४ फेब्रुवारी १९१३) या व्यवसायाने शिवणकाम करणाऱ्या (Seamstress) होत्या आणि त्या NAACP (National Association for the Advancement of Colored People) या नागरी हक्क संघटनेच्या मोंटगोमेरी शाखेच्या सचिव (Secretary) देखील होत्या.
उद्देश: त्या एक सामान्य नागरिक असूनही नागरी हक्कासाठी लढणाऱ्या एक सन्माननीय कार्यकर्त्या होत्या.

२.२ १ डिसेंबर १९५५ ची घटना (The Incident of December 1, 1955)

प्रसंग: १ डिसेंबर १९५५ रोजी, रोसा पार्क्स काम संपवून बसने घरी जात असताना, बसमध्ये श्वेत प्रवाशांसाठीच्या जागा भरल्या.
नकार: बस कंडक्टरने रोसा पार्क्स आणि त्यांच्याजवळ बसलेल्या इतर कृष्णवर्णीय प्रवाशांना त्यांची जागा श्वेत प्रवाशाला देण्यासाठी उठण्यास सांगितले.
बंड: रोसा पार्क्स यांनी ठामपणे नकार दिला. 🙅🏾�♀️ त्यांचे शांत आणि संयमी बंड हे वैयक्तिक नव्हते, तर ते वंशभेदी व्यवस्थेविरुद्धचा एक संघर्ष होता.

२.३ अटक आणि दंड (Arrest and Fine)

रोसा पार्क्स यांना वंशभेदाच्या कायद्याचे उल्लंघन केल्याबद्दल अटक करण्यात आली आणि त्यांना दंड (Fine) ठोठावण्यात आला.
प्रतिक्रिया: या अटकेमुळे कृष्णवर्णीय समाजात प्रचंड राग आणि निषेधाची भावना पसरली.

३. बहिष्काराची सुरुवात: ५ डिसेंबर १९५५ (The Start of the Boycott: December 5, 1955) 📅
३.१ महिला राजकीय परिषद (Women's Political Council - WPC)

संघटन: रोसा पार्क्सच्या अटकेनंतर लगेचच WPC ने बस बहिष्काराची योजना आखली.
पहिली हाक: ५ डिसेंबर १९५५, ज्या दिवशी रोसा पार्क्स यांच्या खटल्याची सुनावणी होती, त्याच दिवशी एक दिवसाचा बहिष्कार पुकारला गेला.

३.२ मोंटगोमेरी सुधारणा संघटना (Montgomery Improvement Association - MIA)

संघटना: बहिष्काराला दीर्घकाळ टिकवून ठेवण्यासाठी ५ डिसेंबर १९५५ रोजी MIA ची स्थापना झाली.
नेतृत्व: या संघटनेचे अध्यक्ष म्हणून अवघ्या २६ वर्षांचे मार्टिन ल्यूथर किंग, जुनियर (Martin Luther King Jr.) यांची निवड झाली. 👑

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.12.2025-शुक्रवार.
===========================================