९ डिसेंबर १९५२ – लंडनमधील मोठा धुंवटा सुरू:-2-

[Atul Kaviraje]

1952 – The Great Smog of London Begins: A severe air pollution event, known as the "Great Smog of London," began in London, resulting in the deaths of thousands of people and severe public health issues.

Marathi Translation: ९ डिसेंबर १९५२ – लंडनमधील मोठा धुंवटा सुरू:-

९ डिसेंबर १९५२: लंडनचा महाधुंवटा (The Great Smog of London)

६. तात्काळ आणि एकूण बळींची संख्या (Immediate and Total Death Toll) 💀

६.१ तात्काळ बळी (Immediate Victims):
लंडनमध्ये धुंवटा सुरू असताना आणि त्यानंतरच्या आठवड्यात ४,००० हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाल्याची नोंद झाली. सामान्यतः हिवाळ्यात होणाऱ्या मृत्यूंच्या तुलनेत हा आकडा खूप मोठा होता.

६.२ दीर्घकालीन बळी आणि नोंदी (Long-Term Victims and Records) 📊:
पुढील काही महिन्यांत या धुमट्याच्या दीर्घकालीन परिणामांमुळे आणि श्वसनविकारांमुळे आणखी ८,००० लोक मरण पावले. त्यामुळे, 'ग्रेट स्मॉग'शी संबंधित एकूण मृत्यूंची संख्या १२,००० हून अधिक मानली जाते.

७. हवामान, भूगोल आणि 'किलर फॉग' (Weather, Geography, and the 'Killer Fog')

७.१ नदीचे खोरे आणि अडथळा (River Basin and Barrier Effect):
लंडन शहर टेम्स नदीच्या खोऱ्यात वसलेले असल्याने, थर्मल इन्व्हर्जनची प्रक्रिया अधिक तीव्र झाली. आजूबाजूच्या उंच इमारती आणि डोंगराळ भूभागाने प्रदूषणाची हवा बाहेर पडू दिली नाही.

७.२ विषारी घटक (Toxic Components):
याला 'किलर फॉग' (Killer Fog) म्हटले गेले कारण यात केवळ धूळ नव्हती, तर कार्बन मोनोऑक्साइड, सल्फर डायऑक्साइड आणि हायड्रोकार्बन यांसारखे जीवघेणे वायू अत्यंत उच्च पातळीवर जमा झाले होते.

८. ऐतिहासिक महत्त्व आणि दीर्घकालीन परिणाम (Historical Significance and Long-Term Effects) 🌍

८.१ पर्यावरणीय जागृतीची सुरुवात (Dawn of Environmental Awareness):
या घटनेने ब्रिटिश सरकारला आणि जनतेला औद्योगिक प्रदूषणाचे थेट आणि जीवघेणे परिणाम दाखवले. ही आपत्ती आधुनिक पर्यावरणीय चळवळीच्या महत्त्वाच्या टप्प्यांपैकी एक मानली जाते.

८.२ आंतरराष्ट्रीय संदेश (International Message):
लंडनच्या या घटनेने संपूर्ण जगाला, विशेषतः औद्योगिकीकरण करत असलेल्या राष्ट्रांना, शुद्ध हवा आणि पर्यावरणाचे नियमन किती महत्त्वाचे आहे, याचा कठोर संदेश दिला.

९. कायद्यात्मक सुधारणा: शुद्ध हवा कायदा (Legislative Reforms: The Clean Air Act)

९.१ बव्हेरी समितीचा अहवाल (The Beaver Committee Report):
महाधुंवटा संपल्यानंतर, सरकारने या घटनेची चौकशी करण्यासाठी बव्हेरी समितीची स्थापना केली. समितीच्या अहवालाच्या आधारावर कायदेशीर उपाययोजनांची शिफारस करण्यात आली.

९.२ १९५६ चा शुद्ध हवा कायदा (The Clean Air Act of 1956) 📜:
१९५६ मध्ये ब्रिटिश संसदेने 'शुद्ध हवा कायदा' (Clean Air Act) मंजूर केला. या कायद्यान्वये, शहरातील औद्योगिक आणि घरगुती क्षेत्रांमध्ये 'धूर नियंत्रण क्षेत्रे' (Smoke Control Areas) निश्चित करण्यात आली. या क्षेत्रांमध्ये सल्फरयुक्त कोळसा जाळण्यास सक्त मनाई करण्यात आली आणि 'धूरविरहित' इंधनांचा (Smokeless Fuels) वापर अनिवार्य करण्यात आला.

१०. निष्कर्ष आणि समारोप (Conclusion and Summary)

१०.१ एक कठोर धडा (A Harsh Lesson):
१९५२ चा लंडनचा महाधुंवटा ही एक मानवनिर्मित आपत्ती होती, जी हवामान आणि मानवी क्रियाकलाप यांच्या घातक संयोगातून निर्माण झाली. या घटनेने हे सिद्ध केले की, आर्थिक प्रगती पर्यावरणाच्या किमतीवर साधल्यास त्याचे परिणाम जीवघेणे ठरू शकतात.

१०.२ बदलाची प्रेरणा (The Motivation for Change):
या दुःखद अनुभवामुळे लंडन शहर आणि ब्रिटनने स्वच्छ ऊर्जा स्रोतांकडे (Clean Energy Sources) वळण्याचा निर्णय घेतला. 'शुद्ध हवा कायदा' हा केवळ लंडनसाठीच नव्हे, तर जगभरातील प्रदूषणाविरुद्धच्या लढ्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण संदर्भ बिंदू (Sandarbh Bindu) ठरला. आज लंडन हे जगातील सर्वात स्वच्छ शहरांपैकी एक आहे, जो या बदलाचा पुरावा आहे.

🖼� चित्रांचे संदर्भ (Picture References - Visual Placeholder)

[१] लंडनच्या रस्त्यावर चालणारा माणूस, त्याची दृश्यमानता शून्य आहे.
[२] चेल्सिया पॉवर स्टेशनमधून बाहेर पडणारा कोळशाचा धूर.
[३] १९५६ च्या 'शुद्ध हवा कायद्या'ची प्रत.

✨ EMOJI सारांश (Horizontal Emoji Summary)

९ डिसेंबर १९५२: 📅 → कोळसा/प्रदूषण 🏭 → थर्मल इन्व्हर्जन ☁️ → महाधुंवटा 🌫� → दृश्यमानता कमी 🚫 → वाहतूक ठप्प 🚌 → आरोग्य संकट 🏥 → १२०००+ बळी 🪦 → शुद्ध हवा कायदा 📜 → पर्यावरणाची जागृती 🌍

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-09.12.2025-मंगळवार.
===========================================